SICAK HAVALARDA KEDİ VE KÖPEK BAKIMI 

Yaz mevsiminin gelişi birçoğumuz için sevindirici bir haber. Köpeğimizle kırlarda koşabilir, kedimizin güneşte uzanarak uçan kuşları izlemesinden büyük keyif alabiliriz. Ancak aşırı sıcaklar biz insanlar için olduğu kadar evcil hayvanlar için de büyük riskler taşımaktadır. Sıcak yaz günlerinde tüylü evcil dostlarımızı nasıl serinletebiliriz, onları sıcak çarpmasından ve olası kötü sonuçlarından nasıl koruyabiliriz, gelin göz atalım.

Kediler ve Köpekler Bizim Gibi Terleyemezler

Biz insanlar için terleme, temelde vücudun doğal soğutma mekanizmasıdır. Kedi ve köpekler sıcakkanlı canlılardır, yani vücut sıcaklıkları sabittir ve metabolik faaliyetlerin düzenli şekilde sürdürülebilmesi için vücut sıcaklığının optimum seviyede muhafaza edilmesi gerekmektedir. İnsan vücudunda cilt yüzeyine yayılmış ve terleyerek vücut sıcaklığımızı düşürmemize yardımcı olan çok sayıda ter bezi mevcuttur. Minik dostlarımızda ise durum oldukça farklıdır. Kedi ve köpeklerde ter bezleri esas olarak ayak tabanında bulunmaktadır. Bu sebeple ter bezleri vücut için etkin bir soğutma sağlayamamaktadır.   

Peki Dostlarımız, Kendilerini Serinletmek ve Isı Dengelerini Korumak İçin Neler Yapıyor?

Köpeklerin sıcak yaz günlerinde, heyecanlandıklarında veya yorulduklarında dillerini çıkararak hızlı nefes aldıklarına hepimiz şahit olmuşuzdur. Bu davranışın temel sebebi, vücut sıcaklığının düzenlenmesidir. Ancak yüksek çevre sıcaklığına tahammülleri düşük olan dostlarımızın bu davranışı, vücut sıcaklığını düşürmek için her zaman yeterli olmayabilir ve sıcak çarpması gibi oldukça riskli sonuçlar doğurabilir.

Kediler, ayak tabanındaki ter bezleri aracılığı ile bir miktar ısıyı vücutlarından uzaklaştırabilir. Kedilerde vücut sıcaklığının düzenlenmesinde en etkili mekanizma sağduyudur demek yanlış olmaz. Sıcak günlerde ya da günün sıcak saatlerinde kediler aşırı efordan kaçınır, gölge ve serin yerlerde dinlenmeyi tercih ederler. Vücut sıcaklığını düzenlemede kullandıkları başka bir yol ise tüy yalama işlemidir. Köpeklerde olduğu gibi kedilerde de sık soluma vücudun soğultulmasında kullanılabilen bir mekanizmadır. Fakat solunum ile vücut sıcaklığını düşürme kediler için son çaredir. Tek seferde 10-30 saniyeden uzun süre ağzı açık olarak nefes alan bir kedi, sıcaklık bitkinliğinin erken belirtilerini gösteriyor olabilir. Sıcağa maruz kalmış bir kedide sık soluma ile vücudu serinletme çabası gözleniyorsa sıcak çarpmasına çok az kalmış demektir.

Sıcak Çarpması Nedir?

Sıcak çarpması, temelde çevre sıcaklığı ve bağıl nem düzeyinin yüksek olduğu (çevre sıcaklığının evcil hayvanınızın normal vücut sıcaklığının üzerine çıktığı) durumlarda oluşur. Sıcak çarpmasının etkileri ender olarak hızlı şekilde meydana gelebilse de; genellikle yavaş gelişen, hafif şiddetli bir bitkinlik ile başlar. Sıcak bitkinliği adı verilen bu durum kedi ve köpeklerde erken dönemde fark edilirse, sıcak çarpmasının etkileri oluşmadan vücut sıcaklığı rahatlıkla tekrar dengeye getirilebilir. Ancak süreç ilerlerse vücut sıcaklığının organ yetersizliğine, hatta ölüme bile sebep olabilecek ciddi sonuçları ortaya çıkabilir.

Kedi ve köpeklerde ortalama vücut sıcaklığı 38,5°C olmakla birlikte 38-39°C arasında değişebilmektedir. Vücut sıcaklığının 40°C’ye yaklaşması ve üzerine çıkması sonucunda sıcak çarpmasının etkileri başlar.

Sıcak çarpmasının en yaygın sebepleri;

• En sık rastlanılan sebep sıcak havalarda kedi ve köpeklerin araba içi veya kapalı balkon gibi hava sirkülasyonunun olmadığı kapalı alanlarda tutulması ve güneş ışınlarının doğrudan geldiği açık alanlarda bırakılmasıdır.
• Yeterli su tüketiminin gerçekleşmemiş olması veya ishal, kusma gibi su kaybına neden olan semptomlar ile seyreden hastalıklar
• Sıcak havada uzun süreli veya fazla tempolu egzersiz yaptırmak
• Aşırı stres ya da kaygı durumu
• Aşırı kilo ve obezite

Sıcak Çarpmasının Tehlikeleri

Dışarıda doğrudan sıcak havaya maruz kalan köpekler için daha yüksek risk oluşturmakla birlikte, sıcak çarpması hem köpekler hem de kediler için hayati sonuçlar doğurabilecek oldukça tehlikeli bir durumdur. Sıcak çarpmasının şiddetine bağlı olarak böbrek yetmezliği, kardiyovasküler problemler, felç ve koma gibi farklı durumlar şekillenebilmektedir.

Uzun tüylü, kalın deri yapısına sahip, yavru veya yaşlı, aşırı kilolu/obez, tıbbi rahatsızlık geçmişi bulunan kedi ve köpekler ile anatomik olarak kısa burun ve düz bir yüz yapısına sahip (Shih-tzu, Bug, Boxer ve Bulldog gibi ırklar), sürü koruma işlevi olan (çoban köpekleri gibi) veya fiziksel aktivite düzeyi yüksek olan (Retriever ve Spaniel gibi ırklar) köpekler sıcak çarpmasına daha yatkındır.

Nasıl Anlayabiliriz?

Sıcak çarpmasının en belirgin belirtisi “sık soluma ve solunum güçlüğü”dür. Özellikle kedilerde sık sık ve kesik kesik nefes alıp verme anormal kabul edilir.

Vücut sıcaklığının normalin üzerinde olmasının (hipertermi) diğer başlıca belirtiler arasında; durgunluk, bilinç bulanıklığı, ayakta duramama, baygınlık, yan yatma eğilimi, huzursuzluk, diş etlerinde soluklaşma ve kırmızı-mor renk, kusma, ishal, donuk ve boş bakışlar yer alır.

Sıcak Çarpması Belirtilerini Fark Ettiysek Ne Yapmalıyız?

Evcil hayvanınızın sıcaklıktan etkilendiğini düşünüyorsanız hemen harekete geçmelisiniz, çünkü sıcak çarpması hızla ilerleyebilir ve yaşamı tehdit edebilen acil bir duruma dönüşebilir. Sıcak çarpmasına maruz kalmış kedi ya da köpek derhal serin ve iyi havalandırılan bir yere götürülmeli, hava akımını sağlayabilmek için gerekiyorsa fan kullanılmalıdır.

Vücut sıcaklığını düşürmek için evcil dostumuz hafif ılık bir su ile ıslatılabilir. Islatmak için soğuk su kullanılması kan damarlarının büzülmesine neden olarak cilde kan akışını azaltabileceğinden soğuk sudan kaçınmak gerekir. Alternatif olarak kulak, boyun, koltuk altı ve kasık bölgelerine ıslak bez koyulabilir ya da üzerine ıslak havlu örtülebilir. Bu uygulamalar vücut sıcaklığı normal seviyeye gelene kadar sıklıkla tekrarlanmalıdır. Çünkü havlu ya da bez ısındığında serinletici etkisi ortadan kalacaktır.

Bilinci açık durumdaysa ve içmek için istekliyse temiz ve serin su verilmelidir. Akciğerlere gidebileceği için su içmesi için zorlamamalıdır. Su içemeyecek durumdaysa dili su ile ıslatılabilir.

Yukarıdaki adımlara başladıktan sonra evcil hayvanınızın sağlık durumu hakkında bilgi ve tavsiye almak için Veteriner Hekiminiz ile iletişime geçmelisiniz. Eğer ilerlemiş belirtiler gözleniyorsa acilen Veteriner Hekim ile iletişime geçmeniz önerilir.

Belirtilerin erken tanınması, mevcut risklerin ortadan kaldırılması ve vücut sıcaklığını düşürmeye yönelik uygulamalara hemen başlanması herhangi bir ciddi sonuç riskinin azaltılmasına yardımcı olacaktır. Ancak kedi ve köpeklerin yüksek çevre sıcaklığına maruz kalmaması için en başından gerekli önlemlerin alınmasının her zaman en kolay ve etkin seçenek olduğu unutulmamalıdır.

Yaz Aylarında Kedi ve Köpek Bakımı

Sıcak yaz aylarında evcil dostlarımızın yaşam kalitesini yükseltmek ve yukarıda bahsettiğimiz “sıcak çarpması” gibi tehlikeli durumları önlemek için neler yapabiliriz?

Ev Ortamı

Öncelikle evcil dostumuzun her zaman taze, temiz ve serin suya erişimi sağlanmalıdır. Suyun kalite özelliklerinin korunabilmesi için özellikle yaz aylarında günde birkaç defa tazelenmesi önerilmektedir. Özellikle kediler, su kalitesi konusunda oldukça hassas hayvanlardır. Hatta bazı kediler su kaplarından su içmeyi reddederek musluktan akan taze suyu içmeyi tercih edebilirler.

Dostlarımız yalnız kalacaksa, evden çıkmadan önce evin yeterince serin olduğundan emin olunmalıdır. Ev içerisinde gezinebilmeleri ve daha serin yerlere gidebilmeleri için oda kapıları açık bırakılmalı ve perdeler kapalı tutulmalıdır.

Mama ve su kapları evin daha serin olan bölgelerine, doğrudan güneş ışığı almayacak şekilde (mümkünse sürekli gölgede olacak şekilde) bırakılmalıdır.

Gezdirme

Kedi ve köpekler için fiziksel aktivite sağlıklı yaşamın vazgeçilmez unsurlarındandır. Sıcak aylarda günlük egzersiz aktiviteleri havanın daha serin olduğu sabah ve akşam saatlerinde yapılmalıdır. Gezdirmeye çıkmadan önce hava sıcaklığı kontrol edilmeli, suya erişimin rahatlıkla sağlanabileceği bir gezinme rotası oluşturulmalı ve gerekiyorsa su kabı ve temiz su bulundurulmalıdır.

Yıkama ve Tıraş Ettirme

Köpeğinizi bunaltıcı yaz sıcaklarında yıkamanız vücut sıcaklığının dengelenmesi açısından faydalı olacaktır. Ancak yıkama sıklığının çok fazla olması, beraberinde tüy ve deri sorunlarını getirebilir. Banyoda ılık su tercih edilmeli, soğuk sudan kaçınılmalıdır.

Tüyler, deri yüzeyini örterek vücuttan ısının uzaklaştırılmasına engel oluşturabilmektedir. Bu yüzden özellikle uzun tüylü dostlarımız sıcak havalardan daha fazla etkilenebilmektedir. Söz konusu hallerde tıraş etmek iyi bir seçenektir. Ancak bazı kedi ve köpek ırklarında tüylerin önemli işlevleri olduğundan tıraş öncesi Veteriner Hekimin görüşü alınmalıdır.

Beslenme

Tüm canlılarda olduğu gibi kedi ve köpeklerde de tüketilen mamaya göre metabolizmada değişken süreçler şekillenebilmektedir. Özellikle tüy ve deri sağlığı sorunlarının artabildiği yaz aylarında evcil dostunuzun tüm beslenme gereksinimlerini yeterli ve dengeli olarak karşılayacak yüksek kaliteli ham maddeler kullanılarak hazırlanmış mamaların tercih edilmesi gerekmektedir. Bunun yanında çevre sıcaklığına bağlı olarak metabolizmada meydana gelen stresi azaltmada yararlı olabilecek antioksidanlar, omega-3 yağ asitleri ve vitaminler gibi fonksiyonel bileşenler bakımından zenginleştirilmiş mamaların kullanılması önerilmektedir.

Kedi ve köpekler için içilen suyun yanında tüketilen yiyecekler ile vücuda alınan su da önem taşımaktadır. Kedi-köpeğinizin yeteri kadar su içtiğinden emin olamıyorsanız, su gereksiniminin bir kısmını karşılayacak konserve yaş mamaları tercih edebilirsiniz.

Yaz Aylarında Sokak Hayvanları Bakımı

Sıcak yaz aylarında evlerimizdekiler kadar şanslı olmayan dışarıdaki minik dostlarımız için hepimiz endişeleniyoruz. Peki sıcak havalarda sokak hayvanları için neler yapabiliriz?

Dışarıdaki dostlarımız için yapabileceğimiz en büyük iyilik onlara taze ve temiz su ile taze mamaya erişim sağlayabilecekleri gölge alanlar oluşturmaktır. Bu noktada tazelik büyük önem taşımaktadır. Mamanın sıcak havada uzun süre dışarıda bekletilmesi, içerdiği bazı besin maddelerinin yıkımlanmasına ya da kimyasal yapısının bozulmasına neden olarak sağlık üzerine olumsuz sonuçlar doğurabilir. Su için de benzer durumlar geçerlidir. Uzun süre bekletilen su içerisinde mikrobiyal üreme meydana gelebilir.  

Yardımlaşma ve paylaşmanın mutlu dostluk hikâyelerini büyüteceğine inanan Mamamax olarak, biz de üzerimize düşeni yapıyor; temiz ve taze mamalarımızla yaptığın bağışlarını her ay sonunda yardıma muhtaç hayvanların beslenmelerine, bakım ve tedavilerinin sağlanmasına öncülük eden HAÇİKO’ya ulaştırıyoruz.

Mama bağışımıza katkı sağlaman ve can dostlarımızın mutluluğuna mutluluk katman için seni de bu sevgi dolu projemize destek olmaya çağırıyoruz.

Doç. Dr. Eren KUTER

MAKÜ, Veteriner Fakültesi, Hayvan Besleme ve Beslenme Hastalıkları Anabilim Dalı