KÖPEKLERDE YEME BOZUKLUĞU

 

Köpekler de tıpkı insanlar gibi psikolojik ve fizyolojik sebeplerden ötürü yeme bozuklukları geliştirebilirler. Yeme bozukluğunun nedenleri ve belirtileri hakkında bilgi sahibi olmak, problemin erken dönemde fark edilmesine ve çözüm bulunabilmesine yardımcı olacaktır.

 

Yeme bozukluğu nedir?

 

Köpeklerde yeme bozukluğu, olağan beslenme şeklinin dışındaki (aşırı mama tüketme veya mama yemeyi reddetme gibi) davranışlarla seyreden bir durumdur. Köpeklerde görülen yeme bozukluklarının çoğu fiziksel durum ya da duygusal sebeplere dayansa da temel nedenini tespit etmek oldukça zor olabilmektedir.

 

Yeme bozukluğunun farklı çeşitleri bulunmaktadır. Bunlar beş temel başlık altında toplanabilir.

 

- Aşırı Yeme

 

- İştah azalması ya da mama tüketimini reddetme

 

- Kaprofaji (dışkı yeme)

 

- Çok hızlı, çiğnemeden mama yeme

 

- Yabancı cisim yeme (pika)

 

Köpeklerde farklı belirtiler ile seyreden yeme bozukluğunun birçok nedeni vardır. En yaygın karşılaşılan nedenler;

 

- Anksiyete (stres bozukluğu)

 

- Depresyon

 

- Merak

 

- Uzun süre aç kalma

 

- Hastalıklar

 

- Hareketsizlik veya egzersiz yetersizliği

 

- Rekabet içgüdüsü

 

Bunlardan biri ya da birkaçını köpeğinizde gözlemliyorsanız bir veteriner hekime başvurmanız faydalı olacaktır.

 

Aşırı yeme

 

Aşırı yeme, köpeklerde görülen en yaygın yeme bozukluğudur. Fazla miktarda mama tüketimi, gereksinim fazlası enerji ve besin maddelerinin vücutta depolanmasına neden olarak başta obezite olmak üzere pek çok sağlık sorununa sebep olabilmektedir. Obezite ile ilişkili olarak iskelet sistemi, kardiyovasküler sistem, üriner sistem ve karaciğer sorunları da görülebilmektedir.

 

Köpekler ihtiyaç dışında da keyfi olarak mama tüketebilen canlılardır. Karınları tok olsa da önlerine gelen yiyecekleri çoğu zaman reddetmezler. Birçok köpek sahibi, evcil dostunun yalvarma benzeri hareketlerinin köpeğinin aç olduğu anlamına geldiğini düşünmektedir. Oysa köpekler tok olduklarında bile bu fırsatçı davranışları gösterebilmektedir. Söz konusu fırsatçı hareketlerine karşılık bulabilmesi halinde mama isteme davranışı sürekli hale gelebilmektedir. Dostlarımızın sağlıklı bir yaşam sürebilmeleri için özellikle beslenme konusunda kurallı davranmak, kuralları esnetecek yaklaşımlardan kaçınmak ve “hayır” diyebilmek gerekmektedir.

 

Aşırı yeme davranışı çoğunlukla sahibinin gereğinden fazla ya da sınırsız mama sunmasından kaynaklansa da bu durumun hastalıklara bağlı olarak da oluşabileceği unutulmamalıdır. Özellikle hipotiroidizm, cushing sendromu ya da şeker hastalığı gibi metabolik bozukluklar köpeklerin kilo almasına neden olabilmektedir. Bazı köpek ırkları aşırı mama tüketimine bağlı kilo alımına genetik olarak daha yatkındır. Ek olarak yaşlanmaya bağlı olarak metabolizma hızının yavaşlaması sonucunda da kilo artışı meydana gelebilmektedir.

 

Metabolizmanın yavaşlaması ya da yukarıda söz edilen hastalıkların görülmesi durumunda, hastalık öncesi ile aynı miktarda mama tüketilmesi, farklı ırkların aynı kilodaki köpekleri ile benzer miktarda mama tüketilmesi ya da genç köpekler ile aynı miktarda mama tüketilmesi bile aşırı mama tüketimi anlamına gelebilmektedir.

 

Aşırı yeme durumu olan köpeğin diyete başlatılması da sahipleri açısından bir hayli zor olabilmektedir. Evcil dostunuzun duygu sömürüsüne varan fırsatçı hareketleri sizi daha fazla mama vermeye itebilir. Bu durumda yapmanız gereken, diyet listesine bağlı kalmak ve ihtiyaç duyduğu enerji ve besin maddelerinden fazla miktarda sunmamaktır. Tüm bu süreçlerde yüksek kaliteli ham maddeler kullanılarak üretilmiş, tam ve dengeli bir mama kullanmak en doğru beslenme yaklaşımıdır.

 

İştah azalması ve anoreksi

 

Köpeklerin sunulan diyeti reddetmesi genellikle normal bir davranış değildir. Mama tüketiminin tamamen durması ise hayati sonuçlar doğurabilecek çok ciddi bir durumdur. İştahsızlığın uzun sürmesi ve yeterli beslenememe durumunda solunum ve dolaşım sistemi problemleri, ağrı, ateş ve sarılık gibi sağlık sorunları görülebilir.

 

İştahsızlık ya da mama reddinin birçok nedeni (gastrointestinal problemler, otoimmun hastalıkları, ağrı, endokrin bozukluklar, kalp-damar hastalıkları, yaşlanma, ilaç kullanımı, zehirlenme vb.) vardır. Bu durumun herhangi bir hastalığın başlangıcında da şekillenebileceği unutulmamalı ve nasıl olsa düzelir diye düşünülmeden veteriner hekim ile iletişime geçilmelidir.

 

Mama tüketiminin normalden az olması ya da hiç olmaması herhangi bir hastalıktan kaynaklamıyor ise altında yatan etmen genellikle psikolojiktir. Taşınma, aktivitelerde farklılık, yeme düzeni değişikliği gibi etmenler de köpeğinizi psikolojik olarak olumsuz etkileyebilir. Bu durum iştahsızlığa yol açabilir.

 

Sonuç olarak stres, depresyon, fiziksel aktivite eksikliği ve ayrılık kaygısı gibi durumlar anoreksiye yol açabilmektedir. Ancak köpeğin mamayı beğenmemesinin de mamayı reddetmesine neden olabileceği unutulmamalıdır.

 

Köpeklerde iki tür anoreksi durumu vardır:

 

1. Gerçek anoreksi: Alerji, intolerans, sindirim sistemi problemleri, zehirlenme, ilaç yan etkileri gibi sorunlar sebebiyle ortaya çıkabilir. Bunun dışında ortam değişikliği gibi durumlar da anksiyeteye bağlı olarak gerçek bir anoreksi olgusu yaşanmasının başlıca sebeplerindedir.
2. Yalancı anoreksi: İştah kaybı yaşanmadığı halde mama yiyememe durumudur. Periodontal hastalık, diş eti iltihabı, apse, tükürük bezi rahatsızlıkları, çene kaslarında ağrı gibi mamayı çiğneme ve yutmada meydana gelen güçlüğe bağlı olarak diyet tüketilememekte ve anoreksik belirtiler gösterilebilmektedir.

 

Anoreksi durumlarından köpekleri nasıl kurtaracağız?

 

Öncelikle yapılması gereken bir veteriner hekime başvurmaktır. Tedavi tamamen tanıya bağlı olacaktır. Sebep tıbbi ise öncelikli olarak tıbbi sorun giderilmeli, sonraki aşama olarak iştah kaybının düzeltilmesine yönelik ek tedavi protokolleri oluşturulmalıdır. Sebep stresle ilişkili ya da psikolojik ise öncelikli olarak etmen ortadan kaldırılmalıdır.

 

- Evcil dostunuzun mama tüketimini teşvik etmek için onun özel ilgi gösterdiği yiyeceklerden belli bir miktarda sunulabilir.

 

- Sürekli kuru mama tüketen köpeklerin diyetine yaş mama eklenebilir ya da diyetin nem içeriğini arttırmaya yönelik uygulamalara (et veya tavuk suyu ile mamayı biraz ıslatmak gibi) başvurulabilir.

 

- Yiyeceklerin hafifçe ısıtılması aromatik özelliklerin yükselmesine ve iştah artışına neden olabilir.

 

- Sunulan mamayı değiştirmek iştah artışına neden olabilir. Ancak mama değişikliğine bağlı şekillenebilecek olumsuzluklardan kaçınmak için değişim kontrollü olarak yapılmalıdır. Detaylı bilgi için “Köpeklerde mama değişimi” yazımızı okuyabilirsiniz. (link verebiliriz)

 

- Mama kabını değiştirmek de diyet tüketimini teşvik edebilmektedir. Özellikle küçük, dar ve derin bir mama kabı kullanıyorsanız, büyük ve sığ bir kaba geçmeniz yarar sağlayabilir.

 

- Mamanın evin sessiz bir yerinde sunulması ve mama kabının hafifçe yükseltilmesi de diyet tüketimini teşvik edebilmektedir.

 

- Köpekler, mama önlerine ilk koyulduğu zaman heyecanlı ve sevinçli olurlar. Bu duyguyu uyarmak için günlük miktarı birkaç porsiyon şeklinde sunabilirsiniz. Böylelikle her öğünde taze mama servis etmiş olursunuz ki bu durum köpeğiniz tarafından olumlu karşılanacaktır.

 

İştahsızlık sorunu yaşayan köpeğiniz ile onu rahatlatacak aktiviteler yapmanız, evcil dostunuzun mental yönden rahatlatmasına ve fiziksel aktivite sayesinde acıkmasına yardımcı olabilir. Sorun çözüldükten sonra yeni ve sağlıklı bir beslenme rutini oluşturulmalıdır. Mutlaka yüksek kaliteli ve lezzetli mamalar tercih edilmelidir. Yaş mamalar da bu yeni beslenme rutinini oluştururken size yardımcı olabilir.

 

Kaprofaji (dışkı yeme)

 

Kaprofoji olarak bilinen dışkı yeme durumu sağlığı tehdit eden oldukça riskli bir davranış bozukluğudur. Dışkı yeme yaygın görülen bir sorundur ve nedenini belirlemek çok zordur. Kaprofaji görülen köpekler hem kendi dışkılarını hem de diğer hayvanların dışkılarını yiyebilmektedir. Köpekler için bırakılması güç bir alışkanlıktır. Köpeğiniz sadece kendi dışkısını yiyorsa, dışkılamanın ardından hızla temizlik yapılmalı ve dışkı ortadan kaldırılmalıdır. Fakat diğer hayvanların dışkısını da yiyorsa yürüyüş ve aktivite alanları gibi diğer hayvanlar ile paylaşılan bölgelerde çok dikkatli olunmalıdır.

 

Kaprofajinin en önemli nedenlerinden biri uzun süreli açıklık veya yetersiz beslenmedir. Mekanik (sindirim sisteminin boş olması) ya da fizyolojik (enerji ve besin maddelerinin yetersizliği) açlık yaşayan köpekler dışkılarını yiyerek ilk seferde sindirilemeyen besin maddelerinden yararlanmak veya mide ve bağırsaklarını mekanik olarak doldurmak istiyor olabilir. Bunun benzeri bir süreç yaşayan köpekler, kedi dışkısını da yiyebilmektedir. Kedi dışkısı, köpek dışkısına oranla genellikle daha yüksek düzeyde protein içermekte, bu da onu cazip hale getirebilmektedir.

 

Dışkı yeme içgüdüsel bir davranış olarak da karşımıza çıkabilmektedir. Vahşi doğada özellikle dişi köpekler yavrularını yırtıcılardan korumak için kendi dışkılarını yiyerek, avcı hayvanlar tarafından takip edilebilecek koku ve izleri ortadan kaldırmaktadırlar.  

 

Evcil dostunuz dışkısını yapmaması gereken bir yere yaptığında onu cezalandırırsanız, bu durum onda bir psikolojik kaygıya dönüşebilir. Bunun sonucunda dışkı yapmanın istenmeyen bir durum olduğunu düşünerek, dışkısını yiyerek ortadan kaldırmaya çalışabilir.

 

Özellikle gelişme döneminde olan yavru köpekler, çevrelerindeki maddeleri merak ettikleri için dışkı yiyebilmektedirler. Çoğunlukla bu durum bir alışkanlık haline gelmemekte ve yetişkinliğe geçiş aşamasında terk edilmektedir. Ancak, yavrularda kaprofaji uzun sürüyorsa, eğitilmesi gerekmektedir.

 

Bazı durumlarda köpekler sadece dikkat çekmek için de dışkı yiyebilmektedirler.

 

Her ne sebeple olursa olsun dışkının paraziter, bakteriyel ya da viral hastalık etmenleri taşıyor olabileceği ve bu durumun sağlığı tehdit ettiği unutulmamalıdır. Kaprofaji gözlendiğinde doğrudan veteriner hekim ile irtibata geçilmelidir.

 

Hızlı mama yeme

 

Bu durum çok hızlı mama tüketimi ya da mamanın yeterince çiğnenmeden direkt yutulması olarak tanımlanabilir. Hızlı mama yemek kusma, şişkinlik ve mide dönmesi gibi sindirim sistemi problemlerine neden olabilmektedir.

 

Temel olarak davranışsal bir problemdir. Eğer dostunuz mamasının önünden alınacağını düşünüyorsa onu hızla yiyerek bitirmeye çalışabilmektedir. Bu durum rekabetten de kaynaklanıyor olabilir. Özellikle çok sayıda kardeşe sahip olan yavru köpekler süt emme döneminde diğer yavrular ile rekabet etmekte, bu durum da içgüdüsel olarak hızlı yiyecek tüketimine neden olabilmektedir. Yine aynı yuvayı çok sayıda hayvan ile paylaşan köpeklerde de benzer bir rekabet içgüdüsü oluşmakta ve hızlı mama tüketimine neden olabilmektedir.

 

Köpeğinizin yeterli beslenememesine neden olan durumlar (parazitler, gastrointestinal sistem sorunları vb.) şiddetli açlık hissinin oluşmasına ve buna bağlı olarak hızlı mama tüketimine neden olabilmektedir. Davranış bozukluğunun sebebinin hastalık kaynaklı olabileceği unutulmamalı ve buna yönelik kontroller yaptırılmalıdır.

 

Hızlı mama yiyen köpekler, mama tüketimi esnasında kendilerine yaklaşılmasından hoşlanmazlar. Çevrelerindeki insanlara ya da diğer hayvanlara karşı saldırgan davranışlar sergileyebilirler.

 

Sebebi ne olursa olsun hızla mama tüketimi istenmeyen bir durumdur ve hayvan sağlığını olumsuz etkileyebilmektedir. Hızlı mama yiyen köpeklere öncelikli olarak rekabet hissinden uzak, kendilerini güvende hissedecekleri, sakin bir ortamda ve yalnız başlarınayken mama servis edilerek güven duygusu oluşturulmalıdır. Diyet tüketimini yavaşlatmaya yönelik olarak tasarlanmış mama kapları da mevcuttur. Gerekli durumlarda bu kaplar kullanılabilir. Gastrointestinal problemleri önlemek için günlük tüketilmesi gereken mama miktarı öğünlere bölünebilir.

 

Pika

 

Pika, köpeklerin normalde yemeyeceği maddeleri (plastik, tahta, kum, metal nesneler vb.) yemeleri olarak tanımlanabilir. Genellikle merak duygusu ya da besin maddesi eksikliğinden kaynaklansa da psikolojik etmenlere bağlı olarak da şekillenebilmektedir. Medikal nedenler arasında beyin lezyonları, endokrin ya da kardiyovasküler problemler yer almaktadır. Yenmeye çalışılan maddelerin niteliğine bağlı olarak sindirim sisteminde tıkanmalara veya daha büyük sorunlara neden olabilir. Eğer etken medikal değilse, genellikle psikolojiktir.

 

Can sıkıntısı, yalnızlık, korku ve ayrılık kaygısı gibi durumlar olağan dışı yeme davranışına neden olabilmektedir. Günlük olarak yeterli egzersiz yapamayan köpeklerde de yoğun stres gelişebileceği unutulmamalı ve egzersizler aksatılmamalıdır.

 

Bazı köpekler dikkat çekmek için olağan dışı nesneleri çiğneyebilmektedir. Bu davranışı sizin önünüzde gerçekleştiriyorsa sizden herhangi bir tepki bekliyor, ona ilgi göstermenizi veya oyun oynamanızı istiyor olabilir. Oyun oynarken aşırı rekabet yaratmaktan kaçınılmalıdır. Örneğin bir topu köpeğinizin ağzından zorla almaya çalışmanız köpeğinizin topu yutmasını tetikleyebilmektedir.

 

Bu davranış bozukluğundan kurtulmanın en temel yolu asıl etmenin ortadan kaldırılmasıdır. Bunun için alanında uzman veteriner hekimlerden yardım alabilirsiniz. Küçük yaşlarda komut eğitimi verilmesi ilerleyen dönemlerde ağza alınan yabancı cisimlerin bıraktırılmasını kolaylaştırmaktadır.

 

 

Doç. Dr. Eren KUTER

MAKÜ, Veteriner Fakültesi, Hayvan Besleme ve Beslenme Hastalıkları Anabilim Dalı